Đầu gối - Trụ cột của “ngôi nhà” sức khỏe

Sụn là một mô chắc, trơn, để hạn chế sự ma sát của các cấu trúc cận kề khi khớp cử động. Trong thoái hóa khớp, bề mặt trơn của sụn trở nên thô ráp, cứng và mất độ đàn hồi, gân và dây chằng căng ra, gây đau. Cuối cùng, nếu sụn bị hao mòn hoàn toàn, thì các xương sẽ cọ xát vào nhau gây đau, xơ hóa dưới sụn, hốc dưới sụn. Đau giảm khi nghỉ ngơi và tăng khi cử động hoặc khi bị trọng lực tác động lên.

Tuy nhiên, quan điểm hiện nay cho rằng viêm khớp bao gồm không chỉ các sụn khớp mà những thay đổi bệnh lí xảy ra trong toàn bộ cấu trúc của khớp: Xương dưới sụn, bao hoạt dịch khớp, hoạt dịch và các mô liên kết khác. Ngoài ra, nhiều bằng chứng cho thấy có sự tham gia của yếu tố gây viêm phóng thích vào khớp. Vì thế, từ “thoái hóa khớp” không phản ánh được đầy đủ nên dùng thuật ngữ “viêm khớp”.

Trong giai đoạn đầu của viêm khớp, sụn thường sưng vì tăng quá trình tổng hợp “chất tạo sụn”; điều này cho thấy các tế bào sụn đã nỗ lực sửa chữa sự hư hỏng của sụn. Giai đoạn này có thể kéo dài trong nhiều năm hoặc nhiều thập kỉ và được đặc trưng bởi sự phì đại của sụn khớp do sửa chữa. Nhiều cơ chế cố gắng sửa chữa để khôi phục chức năng bình thường của khớp bị hỏng: Bao gồm tu sửa tăng kiến tạo sụn và mô xương dưới sụn. Khi tỉ lệ thiệt hại vượt quá tỉ lệ sửa chữa, sự thoái hóa của xương và sụn xảy ra.

Tuy nhiên, khi viêm khớp tiến triển, mức độ “chất tạo sụn” giảm còn rất thấp, khiến sụn bị mềm, mất độ đàn hồi và do đó tiếp tục ảnh hưởng đến tính toàn vẹn bề mặt khớp. Theo thời gian, sự mất mát của sụn làm hẹp khe khớp.

Mòn sụn tiến triển cho đến khi lộ xương. Xương bị tróc sụn tiếp xúc khớp với bề mặt đối lập. Cuối cùng, những áp lực gia tăng vượt quá sức mạnh cơ sinh học của xương làm cho chúng tổn thương. Cùng với đó là sự tạo gai xương quanh khớp. Sự vỡ của các gai xương này hoặc sụn khớp, tạo thành các mảnh vụn trong khớp.

Cùng với tổn thương khớp, viêm khớp cũng có thể dẫn đến những ảnh hưởng trong các dây chằng liên quan và tổ chức thần kinh cơ.

Nguyên nhân bị viêm khớp gối

Viêm khớp gối ở NCT chủ yếu liên quan đến quá tải cơ học và chuyển hoá (bệnh tiểu đường, mãn kinh ở nữ).

Khi có sự quá tải cơ học làm thay đổi chuyển hoá của các tế bào sụn, hình thành các chất (men proteolytic) gây phá vỡ các chất căn bản của sụn. Sự quá tải cơ học này đến từ việc thừa cân hay mang, vác vật nặng (quá 20kg) hay chạy, bật nhảy một cách đột ngột. Ví dụ: Bật nhảy lên cao để đập bóng chuyền, hay đập cầu lông, chạy nhanh để cứu bóng hay cứu cầu… Nếu trước khi chơi ta không khởi động thật kĩ các khớp đặc biệt khớp gối để khớp tiết dịch nhờn bôi trơn, thì những động tác như vậy sẽ gây tổn thương khớp nhất là khớp gối.

Tổn thương khớp có thể xảy ra khi không có chấn thương rõ ràng. Các động tác lặp đi lặp lại trên khớp gối liên quan lối sống: Thường xuyên ngồi xổm, leo cầu thang, leo núi, hoặc quỳ,… gây ra những tổn thương rất nhỏ nhưng cứ lặp đi lặp lại - có thế phát triển viêm khớp.

Ngoài ra, trong chuyên đề bàn chân bẹt, chúng tôi cũng đã phân tích nếu đi giày dép không đúng, bàn chân bị bẹt khi đi lại các điểm chịu lực trên đầu gối sẽ chịu lực không đều nhau, lâu ngày sẽ làm cho tình trạng viêm khớp gối nặng thêm.

Các biểu hiện báo hiệu bị viêm khớp gối

Đau:
Đau khớp có thể bắt đầu đột ngột, nhưng nhiều trường hợp đau tăng dần dần. Lúc đầu, có thể thấy đau vào buổi sáng hoặc sau khi không hoạt động trong một thời gian. Đầu gối có thể bị đau khi leo cầu thang, đứng lên từ vị trí ngồi hoặc quỳ. Nó có thể đau cả khi đi dạo hoặc chỉ đơn giản là ngồi xuống. Nhiều trường hợp nửa đêm tỉnh dậy vì cơn đau ở đầu gối. Một số người bị viêm khớp nói rằng thời tiết ẩm ướt hoặc những thay đổi khác của thời tiết có thể gây đau đớn. Đau đầu gối đánh thức bạn khỏi giấc ngủ có thể là triệu chứng của viêm khớp.

Cứng khớp buổi sáng < 30 phút

Vận động khớp nghe lục khục

Khớp gối sưng to, ấn mềm, vùng da ở đó có thể nóng đỏ hoặc không.

Thời gian sau khớp gối có thể bị biến dạng.

Khi nào phải gặp bác sĩ ngay

Khi gối sưng to, phải đi gặp bác sĩ chuyên khoa xương khớp ngay. Bởi vì có nhiều nguyên nhân gây lên sưng khớp gối chứ không chỉ do viêm khớp. Bởi vậy phải đi khám để loại trừ các bệnh khác như: Viêm đa khớp dạng thấp, bệnh Gút (nữ cũng có thể bị).

Cũng đi khám bác sĩ nếu cơn đau cản trở cuộc sống hàng ngày. Đặc biệt là cơn đau ảnh hưởng đến việc đi lại, vận động hoặc giấc ngủ của bạn. Cũng có nhiều nguyên nhân gây đau đầu gối như loãng xương, trong đó xương bị giảm mật độ nên khả năng chịu lực yếu hơn. Tình trạng này có thể gây đau và khó chịu tương tự như gây ra bởi viêm khớp. Bác sĩ có thể yêu cầu kiểm tra mật độ xương để loại trừ chứng loãng xương là nguyên nhân gây đau của bạn.
Gặp bác sĩ nếu đau hoặc viêm không đáp ứng với bất kì loại điều trị.

Chẩn đoán viêm khớp gối sớm sẽ đem lại nhiều lợi ích, vì vậy hãy gặp bác sĩ càng sớm càng tốt (Còn tiếp)

Mời quý độc giả đón đọc phần tiếp theo của chuyên đề: “Đầu gối - trụ cột của “ngôi nhà” sức khỏe” với nội dung: “Thoái hóa khớp gối (viêm khớp gối) – Cách phòng ngừa và tự điều trị”. Chuyên mục này được sự đồng hành của Công ty CP truyền thông chăm sóc sức khỏe Sao Đại Việt. ĐC: Số 18 Nguyễn Đổng Chi - phường Cầu Diễn - quận Nam Từ Liêm - thành phố Hà Nội. Điện thoại: 0243.207.26.26 - Di động: 084.24.89.666 Fanpage: Sao Đại Việt
Email: saodaiviet.vn@gmail.com
Mọi ý kiến về bài viết, xin quý vị vui lòng liên lạc với địa chỉ trên.

BS Đỗ Nam Khánh