Làng Diềm xứ Kinh Bắc: Người quan họ không được lấy nhau khi đã “kết chạ"

Làng Diềm, hay còn được biết với cái tên thôn Viêm Xá - xã Hòa Long - huyện Yên Phong - Thành phố Bắc Ninh. Nơi đây, được biết đến là cái nôi của quan họ xứ Kinh Bắc. Đây là ngôi làng cổ mang đậm nét lịch sử, văn hóa truyền thống của vùng quê mến khách này. Khi nhắc đến Làng Diềm thường người ta chỉ nghĩ đến những câu ca quan họ mượt mà mà ít ai biết được những tục lệ, truyền thuyết có một không hai ở ngôi làng cổ này.
Cổng tam quan đền Cùng. Ảnh sưu tầm
Cổng tam quan đền Cùng. Ảnh sưu tầm

Người quan họ không lấy nhau có gốc từ tục “kết chạ”

Trong số 49 làng quan họ của Bắc Ninh hiện nay, hiếm làng nào như làng Diềm còn duy trì được đội quan họ đông tới gần 100 người gồm đủ các thế hệ liền anh liền chị, với nhiều lứa tuổi và điều đặc biệt là trên dưới già trẻ trong làng đều biết hát quan họ.

Dân gian có câu “Miếng trầu là đầu câu chuyện”. Thật vậy, khi đến đây, trước khi nghe quan họ, chủ nhà sẽ mời khách trầu, những miếng trầu têm hình cánh phượng đặc trưng của làng quan họ.

Đền Vua bà ở Làng Diềm được dân quan họ Bắc Ninh xem là nơi thờ thủy tổ quan họ Bắc Ninh. Từ xưa, nhân dân Viêm Xá và người dân trong vùng vẫn truyền kể về Đức Vua Bà với những câu chuyện khác nhau và mang đậm màu sắc huyền thoại.

Có chuyện kể bà là vị hoàng hậu, không có con, gần cuối đời xin vua cho về quê, để góp công xây dựng quê hương. Nhưng đa số dân trong vùng thuộc lòng câu chuyện Bà là con gái vua Hùng. Trong ngày hội cướp cầu do vua tổ chức để chọn phò mã, bà đã không ưng thuận người được giải, vì vậy đã xin phép vua cha ra khỏi kinh thành đi du xuân cùng các thị nữ.

Bỗng trên đường du xuân, gặp cơn phong vũ, Bà và các thị nữ bị cuốn về trời rồi sau giáng hạ xuống trang ấp Viêm Xá cùng với 7 người khác họ. Ở đây, Bà dạy mọi người làm ăn, khai phá đồng ruộng, bờ bãi, xây dựng gia đình, lập nên làng xóm, kỷ cương cuộc sống cộng đồng. Rồi Bà sáng tác những bài ca, dạy mọi người ca theo lề lối. Từ đó trở thành quan họ. Ở làng Diềm ngày nay vẫn còn truyền tụng câu ca: “Thủy tổ quan họ làng ta/Những lời ca xướng Vua Bà sinh ra/ Xưa nay nam nữ trẻ già/Ai mà ca được ắt là hiển vinh”.

Trầu têm cánh phượng. Ảnh Minh Hy
Trầu têm cánh phượng. Ảnh Minh Hy

Từ những truyền thuyết lưu truyền về vị thủy tổ quan họ, người quan họ từ đời này đến đời khác xem nhau là anh em một nhà, mối dây ràng buộc thâm tình ấy đã dẫn đến tục kết chạ, một hình thức kết nghĩa, giữa các làng mà chỉ ở vùng đất quan họ mới có.

Điều cấm đoán này có nguồn gốc từ quy định trong khoán ước của các làng cùng chạ. Khi hai làng đã kết chạ rồi thì cũng có nghĩa hai bên coi nhau như họ hàng, như anh em một nhà (dù ở hai công xã khác nhau nhưng vẫn coi là cùng huyết thống). Vậy nên các chạ đều ghi vào bản khoán ước chung là con trai, con gái đôi nơi không được lấy nhau. Tất cả con trai, con gái hai làng đều phải răm rắp tuân theo quy định bắt buộc này. Ai vi phạm sẽ bị xử phạt rất nặng và bị dư luận làng xã lên án.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tục kết chạ, nhưng chủ yếu là do các làng cùng thờ chung một vị thần thành hoàng. Từ việc giữa hai làng có kết chạ với nhau đã dẫn đến việc các “bọn” quan họ giữa hai làng kết bạn truyền đời với nhau. Đây là loại kết bạn bền vững nhất, truyền từ đời này sang đời khác. Từ khi tục kết chạ không còn duy trì giữa các làng quan họ, thì “lời nguyền quan họ không lấy nhau” cũng dần dần bị phá bỏ.

Truyền thuyết về ba ông cá thần

Cạnh Đền thờ Đức Vua Bà là Đền Cùng, Giếng Ngọc. Giếng cổ nằm trước cửa Đền Cùng không chỉ có dòng nước ngọt lành nức tiếng mà còn chứa đựng nhiều câu chuyện ly kỳ về ba ông cá thần xuất hiện từ lâu.

Giếng Ngọc. Ảnh Minh Hy
Giếng Ngọc. Ảnh Minh Hy

Nghe liền chị kể, uống nước giếng Ngọc giúp giọng thanh hơn. Sở dĩ cá trong giếng được người dân tôn gọi là thần bởi không ai trong làng Diềm biết chính xác ba ông cá này có từ bao giờ. Nhưng những câu chuyện kỳ lạ xung quanh các ông cá thì người dân nơi đây không ai là không biết, tất cả được truyền kể cho các du khách ghé thăm.

Đó là câu chuyện về sự thủy chung của ba ông cá với Giếng Ngọc. Trải qua nhiều trận lụt lịch sử, có khi nước tràn miệng giếng nhưng ba ông cá vẫn sống trụ tại đây mà không hề bơi đi nơi khác. Người dân trong làng cũng nhiều lần thả vào trong giếng một số loài cá và rùa, nhưng lạ thay không lâu sau chúng đều chết hoặc bò đi nơi khác.

Những câu chuyện thực hư khó có thể giải thích này khiến Giếng Ngọc làng Diềm vốn linh thiêng càng thêm phần huyền bí. Dù tin hay không nhưng nếu có dịp đến đây, du khách đừng quên tự tay xuống xin nước trong lòng giếng, nhấp một ngụm để cảm nhận hương vị tinh túy của một làng quê quan họ.

Quả thật, đến với Bắc Ninh người ta muốn ở lại bởi tình quan họ, tình người trong mỗi câu quan họ.

“Khách đi xa, giữ chẳng cho về

Rằng người ơi sao nỡ chia lìa,

Rằng người ơi hãy ở bên tôi

Người đừng về đêm nay, quan họ nào chia tay”.

Những câu hát da diết ấy chắc chắc sẽ lưu luyến bất kể vị khách nào khi đến làng quan họ nơi đây.

Theo vanhien.vn

Tin liên quan

Cùng chuyên mục

Giải bóng đá các Doanh nghiệp miền Nam lần thứ I năm 2024

Giải bóng đá các Doanh nghiệp miền Nam lần thứ I năm 2024

Chào mừng 1 năm Ngày thành lập, Hiệp hội Doanh nghiệp miền Nam vừa khai mạc Giải Bóng đá các doanh nghiệp miền Nam, tranh Cúp JBN lần 1 năm 2024, tại Trường Đại học sư phạm kỹ thuật (số 1 Võ Văn Ngân, phường Linh Chiểu, TP Thủ Đức, TP Hồ Chí Minh.
Đặc sắc Lễ hội Mường Xia 2024

Đặc sắc Lễ hội Mường Xia 2024

Lễ hội Mường Xia là hoạt động văn hóa đặc sắc nhằm tri ân công lao của tướng quân Tư Mã Hai Đào, người đã có công lớn trong việc diệt trừ quân xâm lược, trấn ải biên cương.
Ngôi nhà gỗ mít của người thợ già

Ngôi nhà gỗ mít của người thợ già

Bằng sự đam mê nghề nghiệp sau nhiều năm miệt mài lao động, dưới bàn tay tài hoa của người thợ mộc già, ông tự mình làm nên căn nhà bên trong hoàn toàn bằng gỗ mít...
Những bông hoa đẹp chào mừng kỉ niệm 10 năm thành lập quận

Những bông hoa đẹp chào mừng kỉ niệm 10 năm thành lập quận

Sau một buổi sáng (16/3) sôi nổi, rộn rã, 10 phường 10 vẻ khác nhau, 30 tiết mục với sự tham gia của hàng trăm ca sĩ, diễn viên, nhạc công không chuyên như những bông hoa văn hóa, văn nghệ đẹp đủ màu đã nở tung, khoe sắc trên sân khấu lớn Liên hoan tiếng hát NCT năm 2024 của quận Nam Từ Liêm, TP Hà Nội.
Thanh Hóa đón nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Sết Boóc Mạy

Thanh Hóa đón nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Sết Boóc Mạy

Lễ hội Sết Boóc Mạy được đồng bào người dân tộc Thái ở Như Thanh (Thanh Hóa) gìn giữ nhằm tri ân công đức của tổ tiên. Đồng thời, truyền lại cho thế hệ sau về truyền thống kiên cường, bất khuất của ông cha.

Tin khác

Xuân trên tay mẹ

Xuân trên tay mẹ
Thèm quá chừng cái bong bóng heo thổi căng phơi khô làm bóng ném!!!

Suốt đời tâm huyết với làn điệu Then

Suốt đời tâm huyết với làn điệu Then
Tại Lễ hội Đồng Đình năm 2024, ở xã Phong Dụ, huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh nhiều người rất ấn tượng với đội hát Then. Người chủ xướng của đội hát Then là Nghệ nhân ưu tú Nông Thị Hang, 79 tuổi, ở thôn Chiến Thắng, xã Điền Xá, huyện Tiên Yên.

Thăm chợ có tuổi đời trên trăm năm

Thăm chợ có tuổi đời trên trăm năm
Ở TP Tân An, tỉnh Long An có một khu chợ hơn trăm năm tuổi mà ngày nay, người dân vẫn nhắc đến với tất cả thân thương - chợ cũ Tân An...

Danh sách 8 đội bóng góp mặt ở tứ kết Champions League

Danh sách 8 đội bóng góp mặt ở tứ kết Champions League
Vòng 1/8 UEFA Champions League vừa khép lại, điều này đồng nghĩa với việc tứ kết Champions League mùa giải 2023-2024 đã chính thức xác định được 8 đội bóng xuất sắc nhất góp mặt.

Một nhiệm kì đầy biến động, nhưng để lại nhiều bài học quý cho sự phát triển

Một nhiệm kì đầy biến động, nhưng để lại nhiều bài học quý cho sự phát triển
Đại hội được tổ chức vào ngày 9/3/2024, tại quận Hà Đông, TP Hà Nội. Đoàn đại biểu Hội Nhà văn TP Hà Nội gồm: Nhà thơ Bùi Việt Mỹ, Phó Chủ tịch Thường trực; nhà thơ Lê Cảnh Nhạc, Phó Chủ tịch; nhà thơ Nguyễn Thị Mai, Ủy viên Ban chấp hành tới dự và tặng lẵng hoa chúc mừng. Khách mời có đoàn đại biểu Chi hội Nhà văn Bắc Sông Hồng, do nhà văn Khang Sao Sáng, Chi hội trưởng dẫn đầu; cùng các nhà văn Nguyễn Lâm Cẩn, Phương Anh. Các nhà văn thuộc Chi hội Nhà văn Hà Đông - Sơn Tây đến dự đông đủ.

Khám phá kho cổ vật ở tòa thành đá hơn 600 năm tuổi

Khám phá kho cổ vật ở tòa thành đá hơn 600 năm tuổi
Sau nhiều cuộc khai quật, kho cổ vật hơn 600 năm tuổi hiện được Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ (Vĩnh Lộc, Thanh Hóa) trưng bày, thu hút đông đảo du khách tham quan, chụp ảnh.

Bánh mì Việt Nam đứng đầu danh sách món sandwich ngon nhất thế giới

Bánh mì Việt Nam đứng đầu danh sách món sandwich ngon nhất thế giới
Chuyên trang ẩm thực Tasteatlas mới đây đã đăng bài viết "Top 100 sandwiches in the world" (top 100 món bánh sandwich ngon nhất thế giới), trong đó bánh mì Việt Nam đứng ở vị trí đầu tiên.

Ngôi nhà 100 cột ở Cần Đước

Ngôi nhà 100 cột ở Cần Đước
Cần Đước, tỉnh Long An không những là vùng đất được biết đến với đặc sản gạo nàng thơm Chợ Đào mà còn là nơi có nhiều di tích lịch sử - văn hóa. Trong đó công trình kiến trúc, điêu khắc cổ, ở xã Long Hựu Đông, thường gọi là nhà Trăm cột. Nhà Trăm cột được xây dựng theo lối nhà rường đặc trưng của xứ Huế...

Nét đẹp văn hóa ở đình Long Thạnh

Nét đẹp văn hóa ở đình Long Thạnh
Đình Long Thạnh, xã Long Định, huyện Bình Đại, tỉnh Bến Tre được công nhận là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia...

"Bom tấn" "Dune: Hành tinh cát phần 2" gây sốt các phòng vé

"Bom tấn" "Dune: Hành tinh cát phần 2" gây sốt các phòng vé
Phim “Dune: Hành tinh cát 2” là phần tiếp theo của “bom tấn” thành công năm 2021, chuyển thể từ bộ tiểu thuyết “Xứ cát” của nhà văn Frank Herbert.

Đội tuyển Việt Nam công bố danh sách tập trung chuẩn bị cho trận đấu với Indonesia

Đội tuyển Việt Nam công bố danh sách tập trung chuẩn bị cho trận đấu với Indonesia
Cách đây ít phút, Liên đoàn Bóng đá Việt Nam đã công bố danh sách tập trung chuẩn bị cho trận đấu với Indonesia ở vòng loại thứ hai World Cup 2026.

Lịch phát sóng, link xem trực tiếp “Nữ hoàng nước mắt" - Queen of tears của Kim Soo Hyun

Lịch phát sóng, link xem trực tiếp “Nữ hoàng nước mắt" - Queen of tears của Kim Soo Hyun
Tối 9/3, tập 1 "Queen of tears" (Nữ hoàng nước mắt) do bộ đôi cực phẩm về visual và độ nổi tiếng Kim Soo Hyun và Kim Ji Won đóng chính đã ra mắt khán giả.

Bản sắc văn hóa dân tộc qua chợ phiên vùng cao

Bản sắc văn hóa dân tộc qua chợ phiên vùng cao
Trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước ta rất chú trọng đến việc bảo tồn phong tục, tập quán mang đậm bản sắc văn hóa tộc người dưới mọi hình thức. Trong đó, có một hình thức bảo tồn hết sức sinh động và có sức lan tỏa lớn là những phiên chợ vùng cao, không gian sinh hoạt cộng đồng mang đặc trưng của những nét văn hóa cổ truyền...

Nghệ nhân “giữ lửa” cho những câu hát đúm

Nghệ nhân “giữ lửa” cho những câu hát đúm
Dù đã bước qua cái tuổi Thất thập nhưng tình yêu với nghệ thuật dân gian của nghệ nhân Vũ Thị Bấc, 85 tuổi, ở khu 2, phường Phong Cốc, thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh vẫn dạt dào. Để bảo tồn và phát huy, hằng ngày cụ vẫn truyền dạy cho lớp trẻ những câu hát đúm cổ địa phương.

Đến thăm “thiên hạ đệ nhất hùng quan”

Đến thăm “thiên hạ đệ nhất hùng quan”
Chúng tôi rất ấn tượng khi đến tham quan di tích Hải Vân Quan vào một ngày đầu Xuân Giáp Thìn. Đây được xem là một công trình quân sự, nhất là biên phòng do triều đình nhà Nguyễn xây dựng trên đỉnh đèo Hải Vân vào năm 1826 để bảo vệ kinh thành Huế và giám sát các hoạt động ở vùng cửa biển Đà Nẵng. Mặc dầu hiện nay, di tích đang đại trùng tu và chưa mở cửa nhưng đã có đông đảo du khách trong và ngoài nước đến tham quan, trải nghiệm, check-in.
Xem thêm
Đặc sắc Lễ hội Mường Xia 2024

Đặc sắc Lễ hội Mường Xia 2024

Lễ hội Mường Xia là hoạt động văn hóa đặc sắc nhằm tri ân công lao của tướng quân Tư Mã Hai Đào.
Ngôi nhà gỗ mít của người thợ già

Ngôi nhà gỗ mít của người thợ già

Bằng sự đam mê nghề nghiệp sau nhiều năm miệt mài lao động, dưới bàn tay tài hoa của người thợ mộc già, ông tự mình làm nên căn nhà bên trong hoàn toàn bằng gỗ mít...
Những bông hoa đẹp chào mừng kỉ niệm 10 năm thành lập quận

Những bông hoa đẹp chào mừng kỉ niệm 10 năm thành lập quận

Sau một buổi sáng (16/3) sôi nổi, rộn rã, 10 phường 10 vẻ khác nhau, 30 tiết mục với sự tham gia của 300 ca sĩ, diễn viên, nhạc công quận Nam Từ Liêm, TP Hà Nội
Nhà sản xuất đình đám nước Úc mang show Jetski đến Phú Quốc

Nhà sản xuất đình đám nước Úc mang show Jetski đến Phú Quốc

Được sáng tạo, điều hành bởi nhà sản xuất tên tuổi hàng đầu nước Úc - H2O Events và trình diễn bởi Á quân flyboard thế giới cùng hàng chục vận động viên quốc tế, show diễn Jetski hứa hẹn sẽ là chương trình đắt khách của tổ hợp giải trí nghìn tỷ tại Thị tr
Đầu năm hàng vạn du khách thăm viếng đền thờ Cầm Bá Thước và Bà chúa Thượng Ngàn

Đầu năm hàng vạn du khách thăm viếng đền thờ Cầm Bá Thước và Bà chúa Thượng Ngàn

Di tích lịch sử, văn hóa và danh lam thắng cảnh đền thờ Cầm Bá Thước và Bà chúa Thượng Ngàn tọa lạc trên vùng đất mường Chiềng Vạn, nay là xã Vạn Xuân, huyện Thường Xuân, Thanh Hóa.
Tái hiện lễ hội của 05 dân tộc thiểu số dịp Lễ hội Khèn hoa 2024 tại Fansipan

Tái hiện lễ hội của 05 dân tộc thiểu số dịp Lễ hội Khèn hoa 2024 tại Fansipan

Ngày 12/2 (tức mùng 3 Tết Nguyên đán Giáp Thìn), Lễ hội Khèn hoa-Ngày hội các dân tộc và Hội xuân Mở cổng trời Fansipan sẽ chính thức khai mạc tại khu du lịch Sun World Fansipan Legend (Sa Pa, Lào Cai). Lễ hội đem đến nhiều trải nghiệm mới mẻ, thú vị cho
Giải bóng đá các Doanh nghiệp miền Nam lần thứ I năm 2024

Giải bóng đá các Doanh nghiệp miền Nam lần thứ I năm 2024

Chào mừng 1 năm Ngày thành lập, Hiệp hội Doanh nghiệp miền Nam vừa khai mạc Giải Bóng đá các doanh nghiệp miền Nam, tranh Cúp JBN lần 1 năm 2024, tại Trường Đại học sư phạm kỹ thuật (số 1 Võ Văn Ngân, phường Linh Chiểu, TP Thủ Đức, TP Hồ Chí Minh.
Danh sách 8 đội bóng góp mặt ở tứ kết Champions League

Danh sách 8 đội bóng góp mặt ở tứ kết Champions League

Vòng 1/8 UEFA Champions League vừa khép lại, điều này đồng nghĩa với việc tứ kết Champions League mùa giải 2023-2024 đã chính thức xác định được 8 đội bóng xuất sắc nhất góp mặt.
Đội tuyển Việt Nam công bố danh sách tập trung chuẩn bị cho trận đấu với Indonesia

Đội tuyển Việt Nam công bố danh sách tập trung chuẩn bị cho trận đấu với Indonesia

Cách đây ít phút, Liên đoàn Bóng đá Việt Nam đã công bố danh sách tập trung chuẩn bị cho trận đấu với Indonesia ở vòng loại thứ hai World Cup 2026.
Xuân trên tay mẹ

Xuân trên tay mẹ

Thèm quá chừng cái bong bóng heo thổi căng phơi khô làm bóng ném!!!
Tết của người cựu chiến binh

Tết của người cựu chiến binh

Kể từ khi bị tai biến cách đây vài năm về trước, kí ức đối với ông tôi chỉ là những mảnh chắp vá lúc nhớ lúc quên.
Mùa Xuân trên rẻo cao

Mùa Xuân trên rẻo cao

Dừng xe ở lưng chừng đèo, Lâm bước xuống dang tay hít hà, tận hưởng không khí trong lành nơi rẻo cao Tây Bắc. Trước đó, anh đã đi hơn 300 cây số nhưng chỉ nghỉ đúng 2 chặng, lần này Lâm quyết tâm ở lại Tây Bắc ăn Tết và hết mùa Xuân anh mới trở về Hà Nội.
"Bom tấn" "Dune: Hành tinh cát phần 2" gây sốt các phòng vé

"Bom tấn" "Dune: Hành tinh cát phần 2" gây sốt các phòng vé

Phim “Dune: Hành tinh cát 2” là phần tiếp theo của “bom tấn” thành công năm 2021, chuyển thể từ bộ tiểu thuyết “Xứ cát” của nhà văn Frank Herbert.
Lịch phát sóng, link xem trực tiếp “Nữ hoàng nước mắt" - Queen of tears của Kim Soo Hyun

Lịch phát sóng, link xem trực tiếp “Nữ hoàng nước mắt" - Queen of tears của Kim Soo Hyun

Tối 9/3, tập 1 "Queen of tears" (Nữ hoàng nước mắt) do bộ đôi cực phẩm về visual và độ nổi tiếng Kim Soo Hyun và Kim Ji Won đóng chính đã ra mắt khán giả.
Link xem trực tiếp "Mẹ vắng nhà ba là siêu nhân" năm 2024

Link xem trực tiếp "Mẹ vắng nhà ba là siêu nhân" năm 2024

Chương trình "Mẹ vắng nhà - Ba là siêu nhân" được Việt hóa theo chương trình The return of superman của Hàn Quốc.
Phiên bản di động