Năm 1981, Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) ra Chỉ thị số 57/CT ngày 12/8/1981 do Phó Chủ tịch HĐBT Tố Hữu kí, chỉ đạo: “Từ năm học 1981-1982, ngành giáo dục được thay đổi theo phương thức phân phối theo Quyết định số 41/TTg ngày 19/1/1976 của Thủ tướng Chính phủ, bằng cách tổ chức cho mượn, cho thuê và bán cho học sinh dùng riêng” là một chủ trương phù hợp thực tiễn, thực hành tiết kiệm.
Tiếc rằng từ đó, Nhà Xuất bản Giáo dục với cơ chế độc quyền ngày càng in nhiều sách giáo khoa, sách tham khảo, bắt buộc học sinh phải mua sách mới, sách cũ chỉ còn bán cho đồng nát. Tại cuộc họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội Khóa XIV thảo luận về Luật Giáo dục (sửa đổi), Chủ tịch Nguyễn Thị Kim Ngân phải thốt lên: “Sách vở tôi học mấy năm sau em tôi vẫn dùng học lại được. Bây giờ mỗi năm một sách khác, tốn tiền Nhân dân lắm…”.
Về làm CT-SGK, trong khi Bộ GD&ĐT làm đề án cần hàng nghìn tỉ đồng từ ngân sách thì những năm đầu thế kỉ XXI, một nhóm giáo sư, các nhà khoa học giáo dục tâm huyết đề xuất xin nhận làm SGK chuẩn, chỉ cần 100 tỉ đồng, trong 1 năm xong nhưng không được cơ quan chức năng chấp nhận. Các vị rủ nhau đến gặp Đại tướng Võ Nguyên Giáp, nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt, nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười… xin ý kiến, trình bày phương án, mong được các bậc lão thành có tiếng nói tham gia thì đều được hoan nghênh, ủng hộ nhưng các vị cũng chỉ cho ý kiến: “Cái này còn phải do Chính phủ…”.
 |
Hội nghị BCH Trung ương Đảng lần thứ 8 (Khóa XI) ban hành Nghị quyết số 29-NQ-TW ngày 4/11/2013 về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo” với mục tiêu “Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả…”; Sau đó, Quốc hội Khóa XIII (2011-2016) cũng ban hành Nghị quyết số 88/2014 /QH13 ngày 28/11/2014 “Về đổi mới chương trình, sách giáo khoa phổ thông” gồm 2 giai đoạn: (1) Giáo dục cơ bản tiểu học, trung học cơ sở và (2) Giáo dục định hướng nghề nghiệp (cấp THPT).
Sau 7 năm triển khai hai Nghị quyết của Đảng và Quốc hội, ngành GD&ĐT vẫn lúng túng, ôm đồm trong việc triển khai bám chặt vào các Dự án, Đề án, Chương trình, mặc dù tỏ ra “hối hả” biên soạn SGK mới với nguồn ngân sách hàng trăm tỉ đồng/năm để mãi đến năm học 2020-2021 lớp 1 mới có SGK mới, năm học 2021-2022 lớp 2 và lớp 6 mới có SGK mới. Các lớp còn lại chưa biết bao giờ xong?
Thực tế, sau khi SGK lớp 1, lớp 2 và lớp 6 phát hành lại gây ra nhiều tranh cãi, nhất là về sách Tiếng Việt, môn Văn lớp 6, sách tham khảo, sách về thể chất và cách cải tiến hình thức, thay đổi khổ sách và giá bán. Một số ý kiến cho rằng môn tiếng Việt có những bài phản cảm, dạy cho học sinh tham lam, ích kỉ, bạo lực, an phận, láu cá, định kiến về giới… SGK hiện hành khổ 14cm x 24cm, SGK mới khổ 19cm x 26,5cm; SGK hiện hành in 2-4 màu, SGK mới in toàn bộ 4 màu; bộ SGK hiện hành lớp 2 có 6 cuốn giá 55.000 đồng, bộ SGK mới có 11 cuốn, giá 185.000 đồng; bộ SGK lớp 6 hiện hành giá 99.000 đồng, bộ SGK mới giá 245.000 đồng, chưa kể sách tiếng Anh (3 loại có giá: 52.000 đồng, 79.000 đồng và 89.000 đồng/cuốn).
Năm 2008, Bộ GD&ĐT có “Đề án quốc gia” (ngân sách chi hàng nghìn tỉ đồng) trong đó có danh mục làm sách Tiếng Anh từ lớp 3 đến lớp 12 (phát không) nhưng nhiều năm qua sách tiếng Anh học sinh đều phải mua giá cao. Nỗi khổ của trẻ lớp 1, lớp 2 là phải cõng chiếc ba lô trĩu nặng bởi quá nhiều sách, nhiều đồ dùng học tập, nay SGK mới khổ to hơn, giấy dày, ba lô càng nặng hơn…
Từ khi triển khai cuộc cải cách giáo dục lần thứ tư (bắt đầu năm 2000) trong 20 năm có nhiều quyết sách của Đảng, Nhà nước, song Bộ GD&ĐT làm SGK rất ì ạch mà vẫn có nhiều sai sót. Trong khi đó, ngân sách hầu hết vay vốn ODA chi cho sự nghiệp này vô cùng lớn. SGK, sách tham khảo lâu nay do Nhà xuất bản Giáo dục độc quyền, buộc học sinh phải mua hằng năm mà đối với nông thôn “một bộ sách tiểu học là một tạ thóc” (SGK mới thì không phải 1 tạ thóc) mới càng thấy “tốn tiền của Nhân dân lắm!...”.
Theo tính toán của GS.TSKH Nguyễn Xuân Hãn (Đại học Quốc gia Hà Nội), 42 năm qua (1979-2021), đầu tư của Nhà nước và người dân hàng chục tỉ USD cho ngành GD&ĐT chủ yếu là làm SGK và người dân mua SGK. Do độc quyền kinh doanh mà Nhà xuất bản Giáo dục và những người viết, phát hành năm nào cũng “lãi khủng”: Chỉ riêng sách Tiếng Việt lớp 1 năm 2002 in cho 1,7 triệu học sinh (2 tập giá 19.600 đồng) số tiền thu 33,2 tỉ đồng, trừ mọi chi phí còn thu lãi gần 2 triệu USD. Năm 2020 cũng sách tiếng Việt lớp 1 với 1,72 triệu học sinh (2 tập giá 60.000 đồng), doanh thu 103 tỉ đồng (23.000 đồng/USD) khấu trừ mọi chi phí số lãi cũng tính bằng triệu USD,… Đó mới chỉ đề cập một loại sách Tiếng Việt lớp 1, nếu tính toán toàn bộ SGK các lớp trong cả nước mỗi năm thì lợi nhuận xuất bản vô cùng lớn. Chỉ tính riêng năm 2020, số tiền người dân bỏ ra mua SGK lên tới 939,2 triệu USD.
Việc thẩm định CT-SGK, Bộ GD&ĐT huy động một bộ máy “khổng lồ”: Khoảng 500 cán bộ của 3 cơ quan Trung ương, một trường đại học và 2.883 cán bộ quản lí các cấp thuộc 14 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, 6.620 phụ huynh, học sinh, tổ chức hàng trăm cuộc họp, hội thảo trong nhiều năm mà SGK vẫn chưa xong. Một số sách vừa phát hành đã bộc lộ sai sót, gây tranh cãi.
Rõ ràng, từ năm học 1980-1981 đến nay (2020-2021), sau 4 thập kỉ tiếp diễn các cuộc cải cách giáo dục, nhiều nhiệm kì Chính phủ, nhiều đời Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Việt Nam vẫn chưa có Chương trình giáo dục thật chuẩn, chưa làm xong SGK chuẩn từ cấp Tiểu học đến Trung học phổ thông?.
 Bốn cuộc cải cách vẫn ì ạch chưa xong sách giáo khoa Nền giáo dục ở bất cứ quốc gia nào cũng phải xây dựng chương trình tiên tiến, bộ sách giáo khoa (SGK) chuẩn. Nước ta ... |
