Ông Hà Văn Phước, 78 tuổi người đã có 60 năm đóng tủ thờ kể: “Miền Tây Nam bộ mình chỉ có 2 làng nghề đóng tủ thờ vang danh cả nước là Chợ Thủ (huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang) và Ông Non. Mỗi nơi có những nét độc đáo riêng khác nhau, tủ thờ Chợ Thủ thường có nét chạm trổ hoa văn mềm mại, uyển chuyển, nhẹ nhàng. Tủ tờ Gò Công lại có đường nét vững chãi, khí phách, mạnh mẽ, uy nghiêm”.
Về người đầu tiên mở ra hướng lập nghiệp nho nhã này thì có nhiều ý kiến khác nhau. Nhiều nghệ nhân làm tủ thờ Gò Công khẳng định làng nghề này do 3 ông Nguyễn Văn Hải, Trần Văn Thêm, Trần Văn Tường mang từ miền Trung vào phổ biến cho cư dân tại đây.
Nét riêng của tủ thờ Gò Công là việc phân chia diện tích bề mặt rất cụ thể. Các điểm nối đều bằng gỗ 100% mà không sử dụng bất kì vật tư kim loại nào nhưng rất khớp và chắc chắn. Đa số tủ thờ đều được khảm xà cừ nên giá cả tuy có cao nhưng tạo được nét tao nhã, sang trọng.
 |
| Tủ thờ ấp Ông Non |
Ông Lê Văn Phước, chủ cơ sở đóng tủ thờ Quang Phước bồi hồi nhớ lại: “Những năm 80 thế kỉ trước, trên 180 cơ sở đóng tủ thờ này tưởng đâu “tiêu tán đường phèn” rồi vì không tiêu thụ được sản phẩm, hàng nghìn lao động thất nghiệp phải chạy việc làm khác. Cũng may là thời gian khó khăn ấy chấm dứt nhanh chóng. Giờ đây hàng làm ra cung không đủ cầu. Đời sống làng nghề “ngon” lắm”.
Tủ thờ Gò Công thường được đóng bằng các loại gỗ quý như cẩm lai, gõ đỏ, giáng hương, căm xe, bằng lăng... Giá bán nhiều mức, tùy thuộc túi tiền các tầng lớp “thượng đế”. Cụ thể từ vài chục triệu đến hàng trăm triệu đồng, thậm chí có chiếc lên đến hàng tỉ đồng.
Ông Ngô Tấn Đức chủ cơ sở 3 Đức nổi danh tại làng nghề này thổ lộ: “Thông thường khách hàng đặt cọc từ 30 đến 40% giá trị đơn hàng. Nhiều nhất là khách Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, các tỉnh phía Bắc… đến tận các nước Mỹ, Pháp, Cannada… 200 công nhân của tôi làm việc cật lực, có hôm đến nửa đêm. Bình quân mỗi lao động được trả từ 200.000 đến 250.000 đồng/ngày. Thợ nam thì xẻ gỗ, đo cắt, đóng tủ; nữ thì chạm cẩn hoa văn, chà nhám...
Một số nghệ nhân cho biết nội dung phản ánh của hoa văn rất phong phú. Là các tác phẩm nghệ thuật tinh xảo, thường dựa theo các điển tích cổ, thể hiện triết lí trường phái khác nhau như các tiểu cảnh tứ linh: Long, lân, quy, phụng; hoặc tứ quý: Mai, lan, trúc, cúc; hay tích “Nhị thập tứ hiếu”, “Quan công phò nhị tẩu”; Phước, Lộc, Thọ… Ban đầu tủ thờ chỉ có 3 trụ, cẩn xà leo (khảm ốc, xà cừ), cẩn hoa văn (bông dâu lép) nhưng đến nay các nghệ nhân đã phát triển lên đến 25 trụ với các bộ đũa, chỉ đắp hoa mĩ, được khảm trai hoặc ốc xà cừ hoa văn sáng lấp lánh.
Một số nhà nghiên cứu văn hóa dân gian cho rằng tủ thờ Gò Công có ý nghĩa rất lớn trong đời sống tinh thần và tâm linh của người dân bản xứ. Vì thế tủ được đặt trang trọng ở gian thờ chính, thể hiện tấm lòng, tình cảm thiêng liêng của người dân đối với những người đã khuất. Ngoài mục đích thờ cúng ông bà tổ tiên, tủ thờ còn là nơi để cất giữ đồ vật quý giá, còn là vật trang trí, góp phần tạo nên không gian sang trọng của mỗi ngôi nhà.
Trần Trấn Giang
