Trước yêu cầu ngày càng cao của tác chiến phòng không trong giai đoạn cuối của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước ngày 1/10/1973, tại căn cứ Lộc Ninh “Thủ đô” của Chính phủ Cách mạng lâm thời Miền Nam Việt Nam, Đoàn 77 Phòng không được chính thức thành lập, đánh dấu một bước phát triển nhảy vọt của lực lượng phòng không Miền Nam. Từ những đại đội rồi tổ chức thành các tiểu đoàn rồi trung đoàn độc lập, nay phát triển đến Đoàn Phòng không 77, tương đương cấp sư đoàn. Đoàn 77 ra đời bao gồm trung đoàn 71, 210 và trung đoàn 72, cùng các tiểu đoàn cao xạ độc lập thuộc bộ tư lệnh Miền như: Tiểu đoàn 32, tiểu đoàn 6, tiểu đoàn 8, tiểu đoàn 128, tiểu đoàn 12, 2 đại đội 12 ly 7 và tiểu đoàn 172. Các tiểu đoàn trực thuộc có chiều dài chiến đấu trên khắp các chiến trường. Sau này đoàn phòng không 77 còn có trung đoàn 262 được hành quân từ sân bay Sao Vàng Thanh Hóa suốt 2 tháng trên đường Trường Sơn vào Lộc Ninh để gia nhập đoàn 77.
Chặng đường 45 năm chiến đấu xây dựng và trưởng thành của Đoàn Phòng không 77 là đầy thử thách gian nan, hi sinh, mất mát, nhưng cũng đầy tinh thần lạc quan cách mạng ý chí tiến công tiêu diệt địch lập nên những chiến công suất sắc. Đòan 77 đã đóng góp máu xương công sức xứng đáng vào sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Với những thành tích nhưng cống hiến hy sinh của các thế hệ thương binh, anh hùng liệt sỹ, của toàn thể cán bộ chiến sỹ Đoàn 77 đã làm nên những thành tích đặc biệt suất sắc.
 |
| Đại tá Trần Thanh Cảng, cựu Phó Lữ đoàn trưởng, Lữ đoàn Phòng không 77, Quân Khu 7 |
Ngày 22/11/2011 Đoàn Phòng Không 77 đã được Đảng và Nhà Nước phong tặng Đơn vị Anh hùng lực lượng vũ trang. Trong đó có các đơn vị:
Đoàn 77 Tư Lệnh Phòng Không Miền, nay là Đoàn phòng không 77 Quân Khu 7: Là đơn vị phòng không cấp sư đoàn đầu tiên xuất hiện ở chiến trường B2. Năm 1973 bắn rơi 66 máy bay, năm 74 bắn rơi và phá hủy 41 máy bay diệt 25 tàu chiến và 67 xe cơ giới. Chỉ trong chiến dịch Hồ Chí Minh sau năm ngày từ 26 đến 30/04/1975 đã bắn rơi và phá hủy 26 máy bay các loại góp phần xứng đáng vào công cuộc giải phóng miền Nam thống nhất đất nước.
Trung Đoàn Phòng Không 71 đoàn phòng không 77: Ngày 15/06/1971, trung đoàn được thành lập tại km 9 đường 7 Đông Nam tình Sơ Tung Cheng, Campuchia. Đây là đơn vị phòng không cơ giới cấp trung đoàn đầu tiên ở vùng Đông Nam Bộ và cực Nam Trung Bộ, làm nhiệm vụ tiêu diệt mục tiêu trên không, bảo vệ sở chỉ huy, các trận địa pháo là chính. Với thành tích đặc biệt suất sắc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước ngày 21/12/2009, Trung đoàn 71 được Đảng và Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang.
Tiểu đoàn 24 súng máy cao xạ đoàn phòng không 77: Tháng 09 năm 1965 tiểu đoàn 24 được thành lập tại Gia Lai, chiến đấu trên chiến trường Tây Nguyên và Đông Nam Bộ. Tháng 1/1968 đến tháng 4 /1969, đã đánh 116 trận, bắn rơi 284 máy bay các loại trong đó có chiếc máy bay chở trung tướng Trương Văn Ân và 9 sỹ quan Mỹ rơi tại chỗ. Phối hợp với bộ binh đánh 6 trận tiêu diệt 128 tên Mỹ, thu 7 súng. Tiểu đoàn 24 là ngọn cờ đầu trong các đơn vị cao xạ trên chiến trướng B2 được tặng danh hiệu “Đơn vị Thành đồng Quyết thắng”, được thưởng Huân chương Quân công Giải phóng hạng Nhì và hạng Ba. Ngày 20/12/1969, Tiểu Đoàn 24 được Chính phủ Cách mạng Lâm thời Miền Nam Việt Nam tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân Giải Phóng.
Tiểu đoàn 12 súng máy cao xạ 14,5mm đoàn phòng không 77: Thành lập tháng 12 năm 1963 hoạt động trên chiến trường Đông Nam Bộ và Đông Bắc Camphuchia. Trong chiến dịch Bình Giã tháng 12/1964, đã bắn rơi 26 máy bay lên thẳng. Trận Bà Chiêm 16/6/1969, đã bắn rơi 25 máy bay, trong đó có 3 chiếc C130. Từ năm 1963 đến năm 1972, tiểu đoàn đã bắn rơi 574 máy bay, trong đó có 100 chiếc rơi tại chỗ, bắn cháy 39 xe quân sự, bắn chìm 2 tàu trong đó có tàu trọng tải hơn 1 vạn tấn, diệt 750 tên địch, trong đó có 230 lính Mỹ, bắt sống 22 tên thu 45 súng và 12 máy thông tin. Tiểu đoàn được tặng thưởng 11 Huân chương Quân công giải phóng. Ngày 23/9/1973, tiểu đoàn 12 được Chính phủ Cách mạng Lâm thời Miền Nam Việt Nam tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Giải Phóng.
Tiểu đoàn tên lửa tầm thấp 172 đoàn phòng không 77: Tháng 5/1972 đến tháng 4/1975, tiểu đoàn chiến đấu trên chiến trường Nam Bộ và cực Nam Trung bộ, bắn rơi 153 máy bay địch. Đặc biệt ngày 29/4/1975, trước lúc giải phòng Sài Gòn đã bắn rơi 9 máy bay ở Phú Lâm, Tân Tạo, ngã tư Bảy Hiền. Tính chung chiến dịch mùa xuân năm 75, tiểu đoàn đã bắn rơi 34 máy bay địch. Tiểu đoàn 172 được tặng thưởng Huân chương Chiến công Giải phóng hạng Nhất. Ngày 10/10/1976, tiểu đoàn 172 được phong danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang.
Đại đội 3 tiểu đoàn 172 đoàn phòng không 77: Từ tháng 3/1972 đến tháng 4/1975, hoạt động trên chiến trường Đông Nam bộ và Đồng bằng sông Cửu Long. Đơn vị đã chiến đấu rất dũng cảm, nhiều lần bị địch tập kích ác liệt vào trận địa vẫn dũng cảm mưu trí sáng tạo tìm cách tiêu diệt địch. Đã bắn rơi 76 máy bay địch, trong đó có 71 chiếc rơi tại chỗ. Khi bộ binh địch bất ngờ tập kích vào trận địa, đại đội đã dũng cảm phản kích quyết liệt, tiêu diệt 150 tên địch, bảo vệ an toàn mục tiêu. Được tặng thưởng 5 Huân chương Chiến công Giải phóng.Ngày 15/1/1976, đại đội 3 tiểu đoàn 172 được Đảng và Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân.
| |
| Bà Nguyễn Thị Định, Phó Chủ tịch Hội đồng Nhà nước đến thăm và làm việc tại Đoàn Phòng không 77, năm 1987 |
Về thành tích của các cá nhân anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, có:
Anh hùng Phan Công Nam (PCN), sinh năm 1945, quê xã Kỳ Lạc, huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh, nhập ngũ tháng 8/1964. Khi được tuyên dương anh hùng là đại đội trưởng tiểu đoàn 24 sư đoàn 1 chủ lực Miền, đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam. PCN đã tham gia 74 trận đánh, trực tiếp bắn rơi 10 máy bay, trong đó có 3 tiêm kích phản lực và cùng đơn vị bắn rơi 12 chiếc khác. Trong trận Playme năm 1965, đơn vị còn đặt trận địa trên bãi trống chưa kịp đào công sự thì máy bay và pháo binh địch bắn phá dữ dội vào trận địa. Bất chấp nguy hiểm, PCN bình tĩnh chữa súng đang bị hóc rồi cùng đồng đội hạ 2 máy bay lên thẳng. Trận đánh bên sông Sa Thầy, mặc dù bị sốt vẫn kiên quyết bám trụ cùng đồng đội hạ 7 máy bay địch vào tháng 11 năm 1966. Mùa xuân năm 1968, tại Ngọc Cung, đơn vị chiến đấu quyết liệt 3 ngày đêm đã bắn rơi 10 máy bay địch gồm 5 máy bay tiêm kích 4 máy bay lên thẳng, một L19. Trong đợt ta vây ép Plây Cần, trong tình huống khẩn trương, đồng chí đã ra lệnh đặt pháo trên mặt đất bắn rơi 7 chiếc máy bay đang chở quân tiếp viện. Tháng 01 năm 1969 tại Bàu Cỏ, đại đội của PCN phối hợp cùng đại đội bạn bắn rơi 70 máy bay địch. Đồng chí được tặng thưởng 2 Huân chương Chiến công Giải phóng hạng Nhì, 6 lần đạt Dũng sĩ diệt máy bay, 1 lần Dũng sĩ diệt Mỹ, một lần Dũng sĩ quyết thắng. Ngày 10/02/1970, PCN được Chính phủ Cách mạng lâm thời Miền nam Việt Nam phong danh hiệu Anh hùng vũ trang Giải Phóng.
Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nhân dân Phạm Văn Dẫn (PVD): Nhập ngũ tháng 8/1965. Khi được tuyên dương anh hùng, PVD là đại đội trưởng đại đội 1, tiểu đoàn 24 sư đoàn 7, là Đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam. Từ 1966 đến 1973. PVD chiến đấu ở chiến trường Nam bộ, tham gia 400 trận đánh. Riêng PVD bắn rơi 12 máy bay và tiêu diệt nhiều lính bộ binh địch. Ngày 12/3/1969, đã chỉ huy khẩu đội bắn rơi 9 máy bay địch. Ngày 11/9/1969, PVD đã chỉ huy khẩu đội đánh trả ngoan cường khi địch đánh vào trận địa, bắn rơi 3 máy bay địch. PVD còn dùng AK bắn rơi 1 chiếc máy bay địch. Ngày 13/6/1972 vừa chỉ huy đánh bộ binh vừa đánh cả máy bay địch, diệt một AD6 và 40 tên địch, riêng PVD diệt 15 tên, trận đánh ngoan cường đã đẩy lùi âm mưu giải tỏa An Lộc. Tại Đức Vinh ngày 19 và 20/9/2972, địch cho bộ binh đánh 3 hướng và dùng máy bay đánh phá ác liệt vào trận địa, ngay ngày đầu đơn vị đã bắn rơi 4 máy bay địch, đẩy lùi các đợt tập kích của bộ binh. Ngày hôm sau địch đánh tiếp vào trận địa, PVD chỉ huy bắn rơi 3 chiếc máy bay, các chiếc khác bỏ chạy. Ngày 16/10/1972 đơn vị PVD yểm trợ bộ binh đánh địch ở Vĩnh Tường, đã bắn rơi AD6 diệt 30 tên địch, tiêng PVD diệt 10 tên thu được 1 súng. PVD đã được tặng thưởng 2 Huân chương Chiến công giải phóng hạng Ba, 5 lần Chiến sỹ thi đua, 4 lần Dũng sỹ diệt Mỹ. Ngày 20/12/1973, PVD được Chính phủ Cách mạng lâm thời Miền nam Việt Nam tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân Giải Phóng
Anh hùng Lực lượng vũ trang Hoàng Văn Quyết (HVQ): HVQ sinh năm 1952, tại xã Y Tịch, huyện Chí Lăng, tỉnh Lang Sơn, nhập ngũ tháng 8/1971, khi được phong anh hùng là chuẩn úy, trung đội trưởng thuộc đại đội 3, tiểu đoàn 172. Tháng 3/1972 đến tháng 4/1975, tham gia chiến đấu ở chiến trường Nam Bộ, đã bắn rơi 14 máy bay địch, 12 chiếc rơi tại chỗ, đồng chí là xạ thủ xuất sắc nhất, bắn rơi nhiều máy bay địch trong quân chủng phòng không bằng tên lửa tầm thấp. Ngày 19/9/1972, trung đội làm nhiệm vụ chốt chặn tại Lai Khê đường 13, anh em trong trung đội đều bị sốt rét hoặc ốm hoặc đi viện, một mình HVQ vẫn kiên quyết đánh địch. Khi hai máy bay lao vào đánh phá, đồng chí đã bắn rơi tại chỗ 1 chiếc, trong đó có thiếu tá ngụy, lập chiến công đầu tiên của tên lửa A72 tại miền Đông Nam bộ. Ngày 25/10/1972 sau 7 ngày hành quân mệt mỏi đến Phú Hòa Đông Củ Chi, đơn vị của HVQ vẫn nhanh chóng triển khai chiến đấu và bắn rơi 1 chiếc L19 và 1 chiếc AD6. Tháng 13/1973, địch lấn chiếm Bù Bông, bằng 2 quả đạn HVQ đã bắn rơi tại chỗ một C130 một C123. Ngày 29 và 30/04/1974, tại Đức Huệ HVQ đã bắn rơi một L19, một AD6. Ngày 13/1/1975, máy bay A37 bắn phá vào bộ binh và thả quả cầu lửa để chống tên lửa A72, HVQ hạ 1 chiếc, các chiếc khác bỏ chạy. HVQ được tặng thưởng 3 Huân chương Chiến công hạng Ba, 2 lần Chiến sỹ thi đua, 13 lần Dũng sỹ bắn máy bay. Ngày 20/10/1976, HVQ được Đảng và Chính phủ tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân.
Liệt sỹ Anh hùng lực lượng vũ trang Bùi Anh Tuấn (BAT): BAT sinh năm 1953, tại Thượng Trưng, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phú, nhập ngũ tháng 08/1971, khi hy sinh là trung sỹ tiểu đội trưởng đại đội 3 tiểu đoàn 172. Tháng 4/1972 đến tháng 3/1973, BAT đã chiến đấu ở chiến trường Đông Nam Bộ, bắn rơi 6 máy bay địch gồm hai HU1A, một C130, một CH54, một CH47, và một L19, diệt 60 sỹ quan và giặc lái Mỹ ngụy. Ngày 25/02/1972, máy bay và bộ binh địch đánh phá ác liệt vào Xuân Lộc, BAT đã hạ một C130 lập công đầu cho đại đội gây khí thế và tin tưởng vào lọai vũ khí mới. Ngày 9/9/1972, địch đổ quân lên Nhị Bình huyện Châu Thành, Mỹ Tho, BAT táo bạo bố trí trận địa ngay giữa đồng trống, bất ngờ phóng 2 quả đạn, hạ tại chỗ 2 trực thăng, diệt 24 tên địch. Đơn vị đã bắt sống được 4 tên địch trên máy bay. Ngày 11/10/1972, BAT đã bắn một quả đạn rơi một CH54 chở 41 sỹ quan Mỹ ngụy từ Mỹ Tho đi Gò Công, trong đó có 1 chuẩn tướng Mỹ, 1 thiếu tướng ngụy. Ngày 27/1/1973, BAT hạ một máy bay L19, diệt một đại tá ngụy đang khảo sát đường 18 tại Cai Lậy. Ngày 10/3/1973, BAT đã dũng cảm hy sinh trong lúc đang chỉ huy đơn vị làm nhiệm vụ. BAT được tặng 3 Huân chương Chiến công Giải phóng hạng Nhất, Nhì và Ba, 6 lần Dũng sỹ diệt Mỹ. Ngày 6/11/1978, BAT được Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân…
| |
| Pháo tự động liên thanh 57 mm đang diễn tập bắn đạn thật tại trường bắn TB-3 năm 2009 |
Nhìn lại lịch sử 45 năm chiến đấu xây dựng và trưởng thành, đoàn 77 luôn nhận được sự chỉ đạo sáng suốt của Bộ Tư lệnh quân khu của Đảng ủy và Chỉ huy lữ đoàn, sự nỗ lực vượt bậc của các thế hệ chiến sỹ, công nhân viên kế tục xây dựng nên. Đó là những con người có lòng yêu nước nồng nàn, chí căm thù địch sâu sắc, thông minh dũng cảm, vững vàng về chính trị tư tưởng, dù cương vị công tác nào cũng kiên quyết hoàn thành nhiệm vụ. Thành tích xuất sắc của lữ đoàn còn có sự đóng góp của các thương binh liệt sĩ, các anh hùng chiến sĩ quyết thắng, chiến sĩ thi đua, những con người trung với nước, hiếu với dân, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng, nêu cao tấm gương sáng về chủ nghĩa anh hùng cách mạng, kiên quyết bám trận địa, bám dân, sẵn sàng xả thân vì sự nghiệp cách mạng vẻ vang, góp phần đánh bại các chiến thuật và chiến lược của không quân Mỹ ngụy đi đến thắng lợi hoàn toàn.
Ngày nay Đoàn Phòng không 77 luôn luôn cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu, ra sức xây dựng đơn vị chính quy, vững mạnh, toàn diện, đoàn kết gắn bó với chính quyền đoàn thể và nhân dân địa phương, làm nòng cốt trong xây dựng lực lượng phòng không nhân dân. Chặng đường chiến đấu xây dựng và trưởng thành của Đoàn phòng không 77 đã góp phần không nhỏ vào công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc thống nhất đất nước, làm nhiệm vụ quốc tế vẻ vang và góp phần vào sự nghiệp xây dựng bảo vệ Tổ quốc Việt Nam Xã hội chủ nghĩa.
Đại tá Trần Thanh Cảng
