Bắc Giang: Chiếc nôi của bộ đội Tên lửa Việt Nam

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Bắc Giang một lần nữa lại trở thành địa bàn trọng yếu bảo vệ vùng trời phía Bắc Thủ đô, với một lực lượng quan trọng của bộ đội Phòng không - Không quân. Ngoài căn cứ sân bay Kép của không quân, Bắc Giang còn là nơi Trung đoàn 228B - đơn vị tiền thân của Bộ đội Tên lửa ra đời ngày 10/7/1963, tại huyện Hiệp Hòa. Từ đơn vị tiền thân này, 10 trung đoàn Tên lửa phòng không đầu tiên của quân đội ta là các Trung đoàn 236, 238, 285, 274, 267, 275, 278, 363, 257, 261 lần lượt được thành lập trong 2 năm 1965 - 1966. Ngay sau đó, các trung đoàn này nhanh chóng ổn định tổ chức, tổ chức huấn luyện chuyển binh chủng để sớm ra quân chiến đấu.

Ngày 24/7/1965, trận đánh đầu tiên của Bộ đội Tên lửa diễn ra tại Bất Bạt, Hà Tây cũ, với sự tham gia của Trung đoàn 236. Bằng 4 quả tên lửa được phóng lên từ trận địa của 2 tiểu đoàn 63 và 64, bắn rơi 1 máy bay F4C của không quân Mỹ, bắt sống giặc lái. Đây là chiếc máy bay thứ 400 của Mỹ bị bắn rơi trên miền Bắc và là chiếc đầu tiên bị tên lửa Việt Nam bắn rơi. Ngày 24/7/1965, trở thành ngày truyền thống của Bộ đội Tên lửa Việt Nam.

Tên lửa SAM-2 vượt Trường Sơn vào chiến trường

Liên tục từ đây, Bộ đội Tên lửa càng đánh, càng mạnh, càng đánh càng hay. Trong các năm 1966 - 1967, tháng nào Bộ đội Tên lửa cũng lập chiến công, nhiều tháng bắn rơi từ 15 máy bay Mỹ trở lên, có ngày bắn rơi từ 5 - 8 chiếc. Riêng Trung đoàn tên lửa 238 chiến đấu ở Quảng Bình - Vĩnh Linh đã hạ 6 máy bay ném bom chiến lược B52.

Đỉnh cao là chiến dịch “Điện Biên Phủ trên không” tháng 12/1972, Bộ đội Tên lửa cùng các lực lượng phòng không, không quân chiến đấu dũng cảm, kiên cường, sáng tạo lập nên kì tích, bắn rơi 81 máy bay Mỹ, trong đó có 34 máy bay B52, 5 máy bay F111 “cánh cụp, cánh xòe”. Trong 34 máy bay B52 bị bắn rơi, có 29 chiếc bị các đơn vị Tên lửa hạ, riêng Trung đoàn 257 bắn rơi 11 chiếc, góp phần đập tan cuộc tập kích chiến lược bằng máy bay B52 của Mỹ.

Bước vào Chiến dịch Tổng tiến công và nổi dậy Mùa Xuân năm 1975, Bộ đội Tên lửa nhanh chóng đưa 4 trung đoàn vào chiến trường. Trung đoàn 267 trong đội hình Sư đoàn phòng không 375 bảo vệ Đà Nẵng. Trung đoàn 275 trong đội hình Sư đoàn phòng không 365 bảo vệ Nha Trang, Cam Ranh. Trung đoàn 274 dự kiến làm lực lượng dự bị, hành quân theo đường Quốc lộ 1 qua các thành phố lớn, vừa tạo niềm tin cho Nhân dân vùng giải phóng, vừa tạo thế răn đe đối với địch. Sau khi khẳng định Mỹ sẽ không dám sử dụng không quân chi viện cho quân ngụy, Trung đoàn 274 được lệnh hành quân vào chiến trường miền Đông.

Riêng Trung đoàn tên lửa 263 nằm trong đội hình của Sư đoàn phòng không 673 có mặt ở Trị Thiên từ tháng 3/1975, sau đó tách ra làm lực lượng dự bị tiến sâu vào Mặt trận miền Đông. Ngày 18/4, Trung đoàn có mặt ở Phước Bình, lên kế hoạch tác chiến đánh địch. Một tiểu đoàn Tên lửa hành quân theo hướng tiến công của Quân đoàn 1, cơ động chiến đấu trên khu vực Đồng Xoài, Bến Bầu, Tân Uyên, Biên Hòa. Một tiểu đoàn Tên lửa hành quân theo hướng tiến công của Quân đoàn 3 trên trục đường 13 qua Bình Long, Lái Thiêu về Sài Gòn. Nhiệm vụ của 2 tiểu đoàn là đánh địch ở tầm cao và xa để yểm hộ đội hình tiến công của các binh đoàn trên hướng Bắc - Tây Bắc Sài Gòn; đặc biệt là trong thời gian quyết định của Chiến dịch và trong tình huống không quân Mỹ can thiệp cứu nguy cho quân ngụy.

Tiểu đoàn 44 (Trung đoàn 263) phát huy vai trò hoạt động CTĐ, CTCT trong huấn luyện diễn tập, bắn đạn thật

Ngày 26/4/1975, Chiến dịch Hồ Chí Minh mở màn. Đúng 18 giờ ngày 27/4, Tiểu đoàn 43 của Trung đoàn hoàn thành chiếm lĩnh trận địa ở Bắc Bến Bầu. Sáng sớm ngày 28/4, chỉ huy Trung đoàn có mặt trên xe điều khiển cùng các kíp chiến đấu, theo sát diễn biến tình hình, động viên bộ đội quyết tâm đánh thắng địch trong trận đánh cuối cùng. Thế nhưng hình như "đánh hơi" thấy có tên lửa SAM-2 của ta nên cả ngày hôm đó không có chiếc máy bay địch nào dám bay vào tầm bắn của Tiểu đoàn 43.

Sáng 29/4, trên màn hiện sóng ra đa của đơn vị tuyệt nhiên không còn thấy tín hiệu máy bay cường kích của địch mà chỉ còn tín hiệu máy bay trực thăng và vận tải quân sự Mỹ thực hiện cuộc tháo chạy khỏi Sài Gòn. Song, lệnh trên không cho đánh, cứ để cho chúng rút và cũng là thể hiện tính nhân đạo của ta.

Trưa 30/4/1975, đại quân ta từ các hướng tiến vào đánh chiếm Dinh Độc Lập, giải phóng Sài Gòn. Mặc dù không còn thời cơ nổ súng, nhưng việc đưa tên lửa phòng không vượt Trường Sơn vào áp sát Sài Gòn đã khiến kẻ địch càng thêm hoảng loạn và hạn chế khả năng sử dụng không quân, tạo điều kiện cho Chiến dịch Hồ Chí Minh kết thúc thắng lợi trọn vẹn. Trong Lễ mừng chiến thắng tại Sài Gòn ngày 15/5/1975, đoàn xe tên lửa của Trung đoàn 263 được tham gia cuộc diễu binh trước sự ngưỡng mộ của đồng bào thành phố mang tên Bác.

Tổng kết cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Bộ đội Tên lửa phòng không đã bắn rơi 788 máy bay các loại. Với những chiến công và thành tích xuất sắc, Binh chủng Tên lửa cùng 10 trung đoàn, 11 tiểu đoàn và 17 cán bộ, chiến sĩ được Đảng, Nhà nước tuyên dương danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân.

Nhìn lại chặng đường lịch sử vẻ vang của Bộ đội Tên lửa phòng không Việt Nam, thật xúc động và tự hào khi thấy Bắc Giang là chiếc nôi của Bộ đội Tên lửa, vì có tới 5 sự kiện gắn bó với địa bàn tỉnh. Đó là nơi thành lập đơn vị tiền thân của Bộ đội Tên lửa; có 5/10 trung đoàn Tên lửa được thành lập, huấn luyện tại núi rừng Yên Thế; là nơi diễn ra 5 trận đánh xuất sắc của bộ đội Tên lửa; chiếc máy bay Mỹ đầu tiên bị hạ trên đất Bắc Giang là do tên lửa của Trung đoàn 238 bắn rơi; các trận địa tên lửa trên đất Bắc Giang bắn rơi chiếc máy bay Mỹ thứ 1.300 và 2.300 trên miền Bắc.

Đặc biệt, trong quá trình chiến đấu, xây dựng và trưởng thành, Bộ đội Tên lửa luôn nhận được sự yêu mến, chở che, đùm bọc của Nhân dân Bắc Giang và giữ vững tình đoàn kết quân dân cá nước. Huyện nào cũng có trận địa tên lửa được xây dựng bằng hàng vạn ngày công của Nhân dân. Chính vì thế, có rất nhiều người lính tên lửa là con em Nhân dân Bắc Giang hoặc coi Bắc Giang là quê hương thứ 2 của mình. Ban Liên lạc Cựu chiến binh bộ đội Tên lửa tỉnh Bắc Giang hiện có tới trên 400 thành viên, quân số nhiều nhất so với các tỉnh trong cả nước.

Nói Bắc Giang là chiếc nôi của Bộ đội Tên lửa còn do cho đến bây giờ, các cựu chiến binh bộ đội Phòng không - Không quân nói chung và Tên lửa nói riêng vẫn nghe lòng mình rưng rưng bài hát “Tấm áo chiến sĩ mẹ vá năm xưa” của nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý về những người mẹ Hà Bắc: Tấm áo ấy bấy lâu nay con thường vẫn mặc/ Để nhớ ngày chúng con về Hà Bắc/ Quần nhau với giặc/ Áo con rách thêm/ Nên các mẹ già lại phải thức thâu đêm vá áo.

Tấm áo ấy, bấy lâu nay con quý hơn cơm gạo/ Người mẹ nghèo trông áo rách, áo rách nên thương/ Chúng con ra đi đã mấy chiến trường/ Mang theo cả tình thương của mẹ…